Zamanın Sırrı: İbn Arabî'ye Göre Zaman Anlayışı

 

Tasavvuf dünyasının en derinlikli isimlerinden Muhyiddin İbn Arabî'ye göre "zaman" yalnızca fiziksel bir akış, saat ya da takvim kavramından ibaret değildir. Onun nazarında zaman, Allah'ın isim ve sıfatlarının sürekli tecelli edebilmesi için yaratılmış bir "aşıl sahnedir."

Zamanın gerçek mahiyeti, İbn Arabî'ye göre sadece "an" kavramında yatar. Çünkü ne geçmiş artık mevcuttur, ne de gelecek kesin olarak varlık alanına çıkmıştır. Varlık sadece şu anda, şu an içinde kendini gösteren hakikatler düzeyindedir. Bu yüzden şu an, yani "el-en" İbn Arabî'nin zaman anlayışında merkezdir.

Zaman Bir Tecellidir

Zaman, Allah'ın fiil sıfatlarının bir tezahür alanıdır. Her an bir oluşla, bir tecelliyle dolar. Bu anlamda zaman, sabit değil değişken bir aynadır. Ne zamanki Allah bir ismini –mesela Rahmân, Cebbâr, Vedûd– tecelli ettirirse, o an o ismin görünüesi olur. Bu da zamanın, sabit bir şey değil; bir gölge, bir akis olduğunu gösterir.

Zaman Varlık Değil, Gölgedir

İbn Arabî zamanı, hakiki bir varlık değil, yaratılışın içinde akıp giden bir gölge olarak görür. Varlık ancak Allah'ın zâtına aittir; zaman, o zâtın fiillerinin bir suretidir. Bu yüzden zamanla ilgili bilgi sahibi olmak, aslında Allah'ın isimlerini anlamayla eşdeğerdir.

Gerçek Zaman: Şu An

İbn Arabî için zamanın sırrı, "an" kavramında yatar. O der ki: “Her şey şu anda olur. Çünkü Allah yaratmayı sürekli tecelli eden bir fiil olarak icra eder.” Bu nedenle "geçmiş" ve "gelecek" insan zihninin uydurduğu kavramlardır. Gerçek olan yalnızca şu an içinde ortaya çıkan ilahî fiillerdir.

Zamanın Ardından Allah’ı Okumak

Tasavvuf ehli için zamanla dostluk kurmak, aslında Allah'ın hangi isminin o anda tecelli ettiğini fark etmekle başlar. Bazen zaman bir sabır tecellisidir, bazen bir rahmet, bazen bir kahır. Anın farkına varmak, zamanla dost olmak; zamanın arkasından Allah'ı okumak demektir.

Son Söz:

İbn Arabî için zamanın sırrı, onun mutlaklığunda değil, Allah’ın mutlak kudreti altında bir tecelli olmasındadır. Ve en önemlisi: Zaman bir perdeliktir. O perdeyi aralarsan, Allah'ın isimleriyle dolu bir hakikate ulaşırsın.